δακτυλοσκοπία

Τεχνική με την οποία διαπιστώνεται η ταυτότητα ενός προσώπου και βασίζεται στη λήψη, στην παρατήρηση και στην ταξινόμηση των δακτυλικών αποτυπωμάτων του. Είναι γνωστό ότι στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών, το δέρμα της εσωτερικής επιφάνειας διατρέχεται από ελαφρές ανάγλυφες γραμμές, που σχηματίζονται από συνεχείς κωνικές προεξοχές (δερματικές θηλές). Οι δερματικές προεξοχές, όταν τις κοιτάξουμε στο σύνολό τους, σχηματίζουν καμπυλόγραμμα σχέδια, που εμφανίζονται με τρόπο έκδηλο όσο και χαρακτηριστικό στα μήλα των δαχτύλων. Το αποτύπωμα που μπορούν να αφήσουν τα σχέδια αυτά στις επιφάνειες των αντικειμένων, όταν τα αγγίζουν τα χέρια, είναι ένα σχετικά ακριβές και ασφαλές μέσο για να διαπιστωθεί η ταυτότητα ενός προσώπου. Η διαμόρφωση των δερματικών προεξοχών είναι διαφορετική από άτομο σε άτομο (κατά τον σερ Φράνσις Γκάλτον, έναν από τους θεμελιωτές της δ., υπάρχει περίπου μία πιθανότητα σε 64 δισεκατομμύρια περιπτώσεις, δύο πρόσωπα να έχουν τα ίδια δακτυλικά αποτυπώματα), ενώ στο ίδιο άτομο η διαμόρφωση αυτή παραμένει αμετάβλητη από τη γέννηση έως τον θάνατό του. Τα σχέδια εξάλλου, αν και είναι διαφορετικά από άτομο σε άτομο (και στο ίδιο άτομο από δάχτυλο σε δάχτυλο), επαναλαμβάνουν πάντοτε έναν πολύ περιορισμένο αριθμό χαρακτηριστικών σχεδιασμάτων, που επέτρεψαν την επεξεργασία αποτελεσματικών μεθόδων ταξινόμησης, χωρίς τις οποίες η ωφελιμότητα των δακτυλικών αποτυπωμάτων για τη διαπίστωση της ταυτότητας θα ήταν ελάχιστη. Είναι βέβαιο ότι τα δακτυλικά αποτυπώματα είχαν τραβήξει την προσοχή του ανθρώπου σε πολύ παλαιούς χρόνους. Όπως αποδεικνύουν ορισμένα αρχαιολογικά ευρήματα, η συνήθεια να βάζουν το αποτύπωμα του αντίχειρα πάνω σε έγγραφα, αντί για υπογραφή ή για σφραγίδα, ανάγεται στους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας και της Κίνας. Οι πρώτες επιστημονικές παρατηρήσεις σχετικά με τις προεξοχές του δέρματος οφείλονται στον Ιταλό βιολόγο και ανατόμο Μαρτσέλο Μαλπίγκι, ο οποίος περιέγραψε ορισμένα χαρακτηριστικά τους στο έργο του Ανατομική παρατήρηση του εξωτερικού οργάνου αφής (De extermotaetus organoanatomica observatio,1665 Νάπολη). Το 1823, ο Τσέχος Γιαν Εβαγκελίσα Πούρκινιε επιβεβαίωσε το αμετάβλητο των δερματικών προεξοχών και τις υποδιαίρεσε σε εννέα ομάδες. Πραγματική όμως μέθοδο ταξινόμησης των αποτυπωμάτων διαμόρφωσε, περίπου το 1890, ο Άγγλος Φράνσις Γκάλτον, που ενδιαφέρθηκε για το ζήτημα αυτό κατά τη διάρκεια των ερευνών του για τη βιολογική κληρονομικότητα. Ο Αργεντινός Χουάν Βουσετίτς, αφού αποδέχτηκε ορισμένες απόψεις του Άγγλου ερευνητή, πρότεινε την ίδια περίοδο μία δική του μέθοδο απλής και αποτελεσματικής ταξινόμησης η οποία, όπως και του Γκάλτον (που την τελειοποίησε το 1897 ο σερ Χένρι Έντουαρντς), χρησιμοποιήθηκε σε ευρύτατη κλίμακα. Τη μέθοδο Βουσετίτς υιοθέτησαν οι χώρες της Νότιας Αμερικής και μερικές ευρωπαϊκές, ενώ τη μέθοδο Γκάλτον-Έντουαρντς οι αγγλόφωνες χώρες. Στην πράξη, οι περισσότερες από τις πολλές μεθόδους ταξινόμησης που χρησιμοποιούνται σήμερα (περίπου 30) δεν είναι τίποτε άλλο από παραλλαγές και τελειοποιήσεις των δύο αυτών συστημάτων, που αποτελούν τη βάση τους. Όπως είναι φυσικό, οι μέθοδοι δ. εφαρμόστηκαν αρχικά μόνο στο πεδίο της δικαστικής έρευνας (και σήμερα ακόμα εκεί χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο), αλλά αργότερα η χρήση τους επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ διαθέτουν, εκτός από την ευρύτατη συλλογή με τα αποτυπώματα των εγκληματιών, μία άλλη ανεξάρτητη βάση δεδομένων που περιέχει περισσότερα από 100.000.000 δελτία, στα οποία έχουν καταχωρηθεί τα αποτυπώματα των μελών των ενόπλων δυνάμεων, αυτών που δεν είναι στρατιωτικοί αλλά εξαρτώνται από την αμερικανική κυβέρνηση, των ξένων που διαμένουν στη χώρα κλπ. Με τη βοήθεια της συλλογής αυτής έγινε δυνατόν σε πολλές περιπτώσεις να αναγνωριστούν τα πτώματα άγνωστων προσώπων. Η λήψη των αποτυπωμάτων μπορεί να είναι άμεση ή έμμεση. Στην πρώτη περίπτωση τα αποτυπώματα λαμβάνονται κατευθείαν από τα δάχτυλα ενός ατόμου τα οποία, αφού χρωματιστούν με ένα ελαφρό στρώμα λιθογραφικής μελάνης που έχει απλωθεί πάνω σε μία καθαρή πλάκα (συνήθως από τσίγκο), πιέζονται ένα-ένα προς τα κάτω και προς τα πλάγια πάνω σε ένα φύλλο λευκού χαρτιού, έτσι που το αποτύπωμα να βγει ολόκληρο και καθαρό. Η έμμεση αποτύπωση, αντίθετα, είναι εκείνη που λαμβάνεται πάνω σε αντικείμενα, κατά τη διάρκεια των εγκληματολογικών κειμένων. Στην περίπτωση αυτή, όταν τα αποτυπώματα είναι ευδιάκριτα με γυμνό μάτι (πράγμα που συμβαίνει στην πράξη μόνο όταν τα δάχτυλα είχαν λερωθεί με ορισμένες ουσίες, όπως λίπος και αίμα, ή αν είχαν ακουμπήσει πάνω σε μία πλαστική ουσία, όπως η μαστίχα) φωτογραφίζονται απευθείας· όταν, αντίθετα, είναι αθέατα με γυμνό μάτι, χρησιμοποιούνται ειδικές σκόνες που έχουν την ιδιότητα να κολλούν πάνω τους για να μπορούν να φωτογραφηθούν. Πάντως, τα τελευταία χρόνια η δ. τείνει να αντικατασταθεί από πιο ασφαλείς μεθόδους ταυτοποίησης, όπως είναι η ανίχνευση του DNA, ενώ σε πειραματικό στάδιο βρίσκεται η μέθοδος αναγνώρισης μέσω της ίριδας του ματιού και άλλες τεχνικές που στηρίζονται στη χρήση της νέας τεχνολογίας και των υπολογιστών. Η δακτυλοσκοπική καρτέλα ξεχωρίζει από τον «δακτυλοσκοπικό τύπο», που καθορίζεται με την απόδοση ενός χαρακτηριστικού γράμματος ή αριθμού σε κάθε αποτύπωμα.

* * *

η

η διαπίστωση τής ταυτότητας ενός ατόμου από τα δακτυλικά του αποτυπώματα.

[ΕΤΥΜΟΛ. Μεταφορά στα Ελλ. ξεν. όρου (πρβλ. αγγλ. dactyloscopy). Η λ. μαρτυρείται από το 1895 στην εφημερίδα Άστυ].